του Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη*
Η πρόληψη των κινδύνων είναι έργο όλων όσων εργάζονται στην επιχείρηση. Ακόμη είναι απαραίτητο να εντοπιστούν αυτοί οι κίνδυνοι και να μάθουμε γιατί και πώς να τους διαχειριστούμε. Στο άρθρο αυτό θα γίνει προσπάθεια αποκρυπτογράφησης των νέων κινδύνων μέσα στην επιχείρηση, με την απαραίτητη πρόληψη και την ανάπτυξη ενός συστήματος προστασίας εντός αυτής. Προηγούμενα άρθρα μας σε νέες μορφές ρίσκων έχουν δημοσιευθεί στη Ναυτεμπορική:΅
1. Κ. Ζοπουνίδης, Ε. Λιβάνης, διαχείριση κινδύνων κυβερνοχώρου: η νέα πρόκληση για τους CEOs και CFOs, Παρασκευή 22 Ιουνίου 2018.
2. Κ. Ζοπουνίδης, από το μάνατζμεντ των ρίσκων σε μια κουλτούρα ρίσκου, Παρασκευή 29 Μαϊου 2020.
Υφιστάμενοι κίνδυνοι
Η ανάληψη κινδύνων βρίσκεται στο κέντρο της επιχείρησης και είναι σαφές ότι ο κίνδυνος είναι εγγενής με την εργασία του CΕΟ και ότι η διαχείρισή του αποτελεί μέρος των αποστολών του. Στις μεγάλες επιχειρήσεις, υπάρχει ένα ανώτατο στέλεχος πλήρους απασχόλησης για το συντονισμό ολόκληρης της διαδικασίας διαχείρισης κινδύνων (Risk Management Manager). Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, από τη δική τους πλευρά, δεν μπορούν πλέον να επιβιώσουν χωρίς διαχείριση ρίσκων. Ενώ οι κλασικοί κίνδυνοι εξακολουθούν να υπάρχουν και είναι γνωστοί: χρηματοοικονομικοί, κοινωνικοί, ανθρώπινοι, τεχνολογικοί, κίνδυνοι παραγωγής, εμπορικοποίησης, επιχειρησιακοί, πολιτικοί κίνδυνοι, κ.α. (βλ. C. Zopounidis, Operational tools in the management of financial risks, Springer, 1998), έχουν προκύψει νέοι κίνδυνοι, όπως αυτοί που σχετίζονται με την κινητικότητα, την πληροφορική (hacking, απώλεια δεδομένων) η εμφάνιση του cloud computing, της εικόνας και της ηλεκτρονικής φήμης. Χωρίς να ξεχνάμε τους ψυχοκοινωνικούς, περιβαλλοντικούς και κινδύνους που δημιουργούνται από το κανονιστικό πλαίσιο.
Νέοι κίνδυνοι: μια σύντομη περιγραφή
Κίνδυνοι πληροφορικής
Οι απειλές για το κεφάλαιο πληροφορικής μιας επιχείρησης δεν ήταν ποτέ τόσο μεγάλες. Φυσικά, μια ηλεκτρική καταστροφή, μια πυρκαγιά, ένα σφάλμα χειριστή, μια αστοχία υλικού μπορεί να επηρεάσει το πληροφοριακό σύστημα μιας επιχείρησης. Αλλά οι επιθέσεις ή η καταστροφή ενός τέτοιου συστήματος μπορούν επίσης να προκαλέσουν ζημιές σε οποιαδήποτε επιχείρηση, συμπεριλαμβανομένης μιας πολυεθνικής.
Κίνδυνοι που συνδέονται με το cloud computing
Έλλειψη διαχείρισης ενημερώσεων σε ευέλικτους και διαθέσιμους πόρους πληροφορικής, κίνδυνοι κλοπής δεδομένων και εξάρτησης από ένα πάροχο πληροφοριών.
Κίνδυνοι σχετικοί με την κινητικότητα
Κίνδυνος κλοπής φορητών υπολογιστών ή κλοπής/απώλειας ευαίσθητων δεδομένων ή εισβολής στο σύστημα πληροφοριών της κοινότητας μέσω του intranet.
Κίνδυνοι εικόνας και φήμης
Ο μάνατζερ της επιχείρησης γνωρίζει ότι ανά πάσα στιγμή η επωνυμία του, η δράση του μπορεί να υποστεί «ηθική βλάβη», η οποία θα έχει σοβαρές συνέπειες, όπως μια οικονομική κρίση, εφόσον η φήμη αποτελεί μέρος της δημιουργίας αξίας.
Περιβαλλοντικό ρίσκο
Είναι πιθανόν μια επιχείρηση να χάσει πελάτες της εάν εμφανιστούν οι περιβαλλοντικές ελλείψεις της. Ακόμη μπορεί να καταδικαστεί για τοξικά απόβλητα τα οποία θα βαρύνουν τον ισολογισμό της. Τέλος, σε ρυθμιστικό επίπεδο, οι αρχές μπορούν να αυξήσουν το λειτουργικό κόστος ή τελικά, να καταστήσουν αδύνατη την εκτέλεση οποιασδήποτε δραστηριότητας.
Κίνδυνος συνδεόμενος με τους κανονισμούς
Πέρα από την πρόληψη επαγγελματικών κινδύνων, οι επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν χημικά πρέπει επίσης να τηρούν ή να εφαρμόζουν ορισμένες υποχρεώσεις ή κανόνες για την προστασία του περιβάλλοντος.
Στο σημείο αυτό πρέπει να γίνει μια σημαντική παρατήρηση. Μόνο μια ολοκληρωμένη στρατηγική κινδύνου, καλά ελεγχόμενη και τακτικά ενημερωμένη, καθιστά δυνατή τη διαχείριση της ανάπτυξης της επιχείρησης και τη διασφάλιση της βιωσιμότητάς της. Αυτό σημαίνει ότι οι νέοι κίνδυνοι, όπως και οι παλιοί, πρέπει να εντοπιστούν και να διαχειριστούν εκ των προτέρων, διαφορετικά η επιχείρηση θα τεθεί σε Ενσωμάτωση ψυχοκοινωνικών κινδύνων
Η επιχείρηση που θα είναι επιτυχής στον κόσμο μετά τον Covid, θα είναι αυτή που βασίζεται στους κοινωνικούς παράγοντες και στο ESG (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, η αξιοσημείωτη άνοδος του ESG, Ναυτεμπορική, 18 Ιανουαρίου 2021). Νομικό crowdfunding (περιορισμός πρόσβασης σε κεφάλαια, μη διαπιστευμένοι επενδυτές), επαγγελματικές ασθένειες, ακτιβισμός των εργαζομένων, επιχειρηματικοί λόγοι ..., αναμένεται μια αύξηση των κοινωνικών διαφορών σε αυτή την ευαίσθητη περίοδο της μετά Covid εποχής. Πέρα από τις διαφορές που σχετίζονται με τη μόλυνση από τον Covid και τις επαγγελματικές ασθένειες που συρρικνώθηκαν κατά την περίοδο του lockdown (ιδίως λόγω των ψυχοκοινωνικών κινδύνων που σχετίζονται με την ξαφνική και εντατική χρήση της τηλεργασίας), οι μαζικές διαφορές των εργαζομένων κατά των επιχειρήσεων κινδυνεύουν να είναι συνεχείς και να γνωρίσουν μια σταθερή αύξηση.
Πολύ λίγες επιχειρήσεις γνωρίζουν ότι οι αποκαλούμενοι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι ενσωματώνονται ρητά στους επαγγελματικούς κινδύνους. Οι ανά τον κόσμο κώδικες εργασίας υποχρεώνουν τους μάνατζερ να διασφαλίζουν την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων τους. Αυτή η υποχρέωση περιλαμβάνει επίσης τη ψυχική και ψυχολογική υγεία.
Συμπερασματικά, το τμήμα Risk Management της επιχείρησης θα της επιτρέψει να εφαρμόζει τη στρατηγική της λαμβάνοντας υπόψη όλους τους ελεγχόμενους κινδύνους. Η ασφάλιση αποτελεί μέρος αυτού του ελέγχου. Ο CEO θα ηγηθεί της επιχείρησης σε ένα πλαίσιο γνωστών και ελεγχόμενων κινδύνων. Εξαρτάται από τον ίδιο να προσδιορίσει, να ποσοτικοποιήσει και να μειώσει αυτούς τους κινδύνους από αυτούς που υφίστανται. Οι δευτερεύοντες κίνδυνοι μεταφέρονται στην ασφάλιση. Οι επιχειρήσεις πρέπει επομένως να εξελιχθούν και να μην είναι πλέον ικανοποιημένες να παραμείνουν στο παλιό μοντέλο με βάση την παραγωγικότητα και το χρηματοοικονομικό κέρδος, με το ρίσκο να παγιδευτούν από τους συνεργάτες τους, τους κοινωνικούς παράγοντες και ακόμη την κοινή γνώμη.
*Ακαδημαϊκός, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
